Een tijdje terug vroeg ik aan mijn volgers of er nog onderwerpen waren rondom rouw en verlies, in de breedste zin van het woord, die zij graag uitgelicht zouden zien.
Een van mijn volgers vroeg of er verschillen zitten in het rouwproces van een plots verlies, bijvoorbeeld door een verkeersongeval, en een verlies met een (langdurig) afscheid, bijvoorbeeld door ziekte.
Dat is nog niet zo makkelijk uit te leggen, want ieder rouwt op zijn eigen manier. Ieder rouwproces is uniek. Toch als we iets meer inzoomen, dan zien we inderdaad dat er verschillen zijn. Ik ga proberen dit in een notendop uit te leggen. Maar neem het niet zo zwart wit als dat ik het beschrijf, want zo zwart wit is de werkelijkheid ook niet.
Als je kijkt naar de vier rouwtaken:
- De realiteit onder ogen zien,
- De pijn van het verlies ervaren,
- Je aanpassen aan het nieuwe leven zonder de ander,
- Je nieuwe leven leven, met de herinneringen aan de ander voor altijd in je hart.
Dan lijkt dit bij een plots verlies nog een stuk moeilijker te zijn. Nog lastiger is als je het lichaam niet hebt kunnen zien. Vragen als “Zouden ze zich niet vergist hebben, zou het niet iemand anders kunnen zijn?” zijn vragen die bij een plots verlies langdurig de kop op kunnen steken. Het is van belang om bij een plots afscheid, je zoveel mogelijk en zo vaak mogelijk van feitelijke informatie te laten voorzien. Waar is het ongeval gebeurd, wat is er gebeurd, hoe het is gebeurd? Misschien krijg je niet op alles antwoord, toch is belangrijk om die vragen herhaaldelijk te mogen stellen. Ook is het belangrijk dat je meerdere keren je verhaal mag doen. Ons brein moet gaan leren zien en ervaren wat de nieuwe situatie is. Dit kan een brein alleen maar leren door telkens opnieuw de feiten te horen en te zien. Ons brein leert van herhaling. Dit geldt overigens natuurlijk voor alle soorten verliezen, niet alleen bij een ongeval of een plots verlies.
Rouwproces meteen in gang gezet. Als je van te voren weet dat je iets of iemand gaat verliezen, dan wordt het rouwproces meteen in gang gezet. Bij ziekte bijvoorbeeld, zie je dat iemand steeds meer achteruit gaat en uiteindelijk geen kwaliteit van leven meer heeft. Je hebt er ‘vrede’ mee dat voor hem/haar en voor jezelf het lijden stopt. Er liggen kansen om ongestelde vragen te vragen en onuitgesproken zaken te bespreken.
Vragen en gedachten. Bij een plots verlies blijven vragen en gedachten als: “Ik zou nog zo graag willen zeggen dat ik van hem/haar houd, had ik niet iets kunnen doen om dit te voorkomen, als ik hem/haar nog even aan de praat had gehouden dan had hij/zij niet, als ik nog wat langer was gebleven, als ik geen ruzie had gemaakt, als,… waarom…?” zich voortdurend afwisselen. Dit heeft allemaal te maken, met liefde en een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Schuldgevoelens zijn normale gevoelens die horen bij een normaal rouwproces. Dat wil niet zeggen dat je ook schuldig bent.
Overigens kunnen deze vragen en gedachten zich ook afwisselen bij een verlies waarbij er wel zicht is op het uiteindelijke verlies. Dit zijn gedachten die horen bij een normaal rouwproces.
Verhuizing of wisselen van baan. Zelfs bij een verhuizing, zit er al een rouwproces aan voorafgaand. Of als je er voor kiest om van baan te wisselen. De dingen die je dan doet, zijn allemaal zaken om je te gaan aanpassen aan je nieuwe leven.
Bij een plotseling verlies van bijvoorbeeld je baan, door welke reden dan ook, is er vaak een gevoel van onrecht en onmacht, het gevoel dat je iets ontnomen is, maar ook schuldgevoel en verantwoordelijkheidsgevoel, om bijvoorbeeld voor het gezin te zorgen.
Complexe of verstoorde rouw. Als laatste verschil zien we dat bij een plots verlies de kans op complexe rouw of verstoorde rouw iets groter is.
Niet makkelijker of fijner. Maar om nu te zeggen dat het een makkelijker is dan het ander, of fijner, of beter is dan het ander, dat is niet te zeggen. Ieder rouwproces is uniek en heeft het recht om gezien en gehoord te worden. Het ene verlies is niet erger dan het ander. Ieder verlies wordt ervaren vanuit de relatie en vanuit je rol die je met degene had.
Beiden zwaar. Bij ons was het ziekteproces dat vijf jaar duurde voorafgaand aan het overlijden enorm zwaar. Bij een plots verlies hadden wij dus wel tot die tijd een onbezorgd en gelukkig leven kunnen leiden en de meiden zeven jaar lang een ‘gewone’ papa mogen hebben, die de ‘normale’ papadingen met ze deed, ze hadden zeven jaar lang gewoon kind kunnen zijn. Dan hadden ze hem niet in coma zien raken op vakantie en hoefden we niet gerepatrieerd te worden.
Maar nu heb ik Paul wel nog alles kunnen zeggen wat ik hem wilde zeggen, en hem zelfs kunnen vragen welke kleren hij voor de laatste keer aan wilde hebben, welke liedjes hij op zijn uitvaart wilde. Ik weet dat hij vertrouwen in mij en de meiden heeft. Hij weet dat ik trots op hem ben, en dat ik van hem houd. En wat mij vooral heel veel rust gaf, is dat hij in ons laatste gesprek berusting kreeg in dit nare ziekteproces dat eindigend was, dat hij zelf er ook aan toe was om rust in zijn hoofd te krijgen, zonder hoofdpijn. En ook de meiden hebben de kans gehad op afscheid nemen van papa en wisten dat papa dood zou gaan. Voor hen is dat wel helpend geweest in hun rouwproces.
Conclusie: Ja er zijn verschillen, juist vanwege het abrupte en de niet volledige informatie, omdat je er zelf niet bij was. Maar we zouden beiden niet met elkaars rouwproces willen ruilen.
Afspraak maken? Wil jij, of misschien jouw kind, jouw verhaal eindelijk eens mogen vertellen, zelfs meerdere keren, alle vragen mogen stellen, ook als er geen pasklaar antwoord is, je gedachten en gevoelens delen? Omdat dit helpend is voor jouw rouwproces en het uitvoeren van de oh zo moeilijke rouwtaken, die zich niet in een rechte lijn opvolgen en ook niet klaar zijn?
Maak dan een afspraak.
Zoals je ziet werk ik vanuit kennis en als ervaringsdeskundige. Ik heb al veel soorten verlies meegemaakt. Maar me ook bijgeschoold in de theorie en de praktijk ervan.
De eerste stap zet jij, samen tackelen we de rest.
Liefs Bianca
